همه چیز در مورد ویلن
((موسیقی پیغامی است آسمانی که از هر فلسفه و منطق بالاتر))همه چیز در مورد ویلن
((موسیقی پیغامی است آسمانی که از هر فلسفه و منطق بالاتر))کاترین مانوکیان فرزندی از دو ویولنیست
روزگاری در ایران هر هنرجوی ویولن که قصد داشت، این ساز را به مراحل عالی برساند حتما" باید محضر نوازنده چیره دست ویولن "هراچ مانوکیان" را درک میکرد.امروز این استاد برجسته ایرانی در کشور کانادا زندگی میکند و فرزندش "کاترین مانوکیان" (Catherine Manoukian)، باز نام مانوکیان را به صحنه موسیقی کلاسیک آورده است. کاترین که اکنون 23 سال دارد، تا کنون کنسرتهای متعددی به اجرا گذاشته که در کنار آثار ضبط شده اش، بسیار مورد توجه منتقدان در سراسر جهان قرار گرفته است.
Sabre Dance ساخته خاچاتوریان (تنظیم جدید از هایفتز) با اجرا کاترین مانوکیان پدر و مادر کاترین هر دو ویولنیست هستند. دو برادر او آرمین و آندره هم بصورت غیر حرفه ای ویلن مینوازند. کاترین از چهارسالگی ویولن را نزد پدر آغاز میکند و از 5 سالگی تصمیم میگیرد که ویلنیست حرفه ای شود! او در مورد دلیل این تصمیمش اینگونه میگوید که: "وقتی 5 ساله بودم فرصتی پیش آمد که والدینم مرا به کنسرتی ببرند که Muter کنسرتوی برامس را با Sir Andrew Davis اجرا کرد. این کنسرت خیلی روی من تاثیر گذاشت و من بخودم گفتم: من هم میخواهم این کار را انجام دهم".
این گفته کاترین، یکی از ارزشهای اجرای هنرمندان جهانی را به ما یاد آور میکند؛ "آن سوفی موتر" شاید امروز مشهورترین ویولنیست زن جهان باشد، همچنین "داویس" هم از رهبران بزرگ است که آثارش توسط کمپانیهای مشهوری به انتشار رسیده، پس واضح است که اجرای برنامه هایی با این هنرمندان، آن هم اجرای کنسرتو ویولن فوق العاده برامس، می تواند حتی مسیر زندگی یک کودک را تغییر دهد.
کاترین در مورد فراگیری ویولنش می گوید: "به من عنوان هنرجوی بحث برانگیز و غیر قابل همراه را داده بودند! عادت دیگری هم داشتم که زیاد سئوال میکردم... چرا باید این کار را بکنم؟ چرا این که شما دوست دارید از آنچه من دوست دارم بهتر است؟ و بهتر بگویم، اگر من با این روش یک قرن پیش به دنیا آمده بودم مثلا" زمان سوچیک (Sevcik ) یا فلش (Flesch) آنها مرا با لگد از کلاس بیرون میکردند و هرگز یک ویلنیست نمیشدم! اگرچه من بسیار مشتاق موسیقی بودم و در ویولن به سرعت پیش میرفتم... پدرم در جواب اینکه چرا باید این کار را انجام دهم، میگفت: خوب فیزیک این قطعه به این صورت است که اگر اینطور عمل کنی بهتر است"
کاترین در چهار سالگی اولین بار به اجرای کنسرت پرداخت و در 12 سالگی جایزه بزرگ موسیقی کانادا (grand prize at the Canadian Music Competition) را از آن خود کرد.
اجرای اثری از Sayat Nova موسیقیدان شهیر ارمنستان از 13 سالگی نزد خانم دورتی دیلی در مدرسه جولیارد شروع به تحصیل ویولن کرد. دورتی دیلی به حق بزرگترین معلم ویولن در جهان لقب گرفته؛ زیرا بسیاری از مشهورترین ویلنیستهای جهان زیر نظر او تحصیل کرده اند که از جمله آنها: Gil Shaham، Shlomo Mintz، Itzhak Perlman، Sarah Chang،Midori،Anne Akiko Meyers،Kyoko Takezawa، Nigel Kennedy ، Robert McDuffie... هستند.
تحصیل نزد اینچنین استادی بدون شک تاثیر عمیقی در نوازندگی کاترین گذاشت، گرچه خانم دیلی در مارش 2004 درگذشت.
اجرای Slavonic Dance ساخته دورژاک کاترین پس از سال 1999 به قول خودش به موسیقی پس از جنگ علاقمند شد و قطعات این دوره را در رپرتوار کاری خود قرار داد. کاترین فرزند پدری ایرانی ارمنیست و به همین جهت توجه ویژه ای به موسیقی ارمنی دارد که تا کنون قطعات زیادی از این موسیقی را ضبط و اجرا کرده است که اقدامی تحسین برانگیز است.
اجرای اثری از باباجانیان موسیقیدان بزرگ ارمنستان نوع حضور کاترین مانوکیان روی سن از مواردی هست که در نقدهایی که بر کنسرتهای او نوشته شده به آن اشاره میشود؛ مانوکیان به عکس العملهای شنوندگان روی سن دقت میکند، خودش در این مورد میگوید:
"وقتی روی سن می ایستم دانسته های آکادمیکم در ذهنم هست که برای روحیه من روی سن خیلی خوب است. من خودم را پاره ای از از جمع احساس میکنم تا اینکه فکر کنم، تنها من بار سن روی دوشم است"
'Souvenir D'Un Lieu Cher' Op. 42 از چایکوفسکی کاترین مانوکیان اخیرا" مسافرت دوردنیایی داشته (از استانبول تا توکیو) که مورد توجه بسیاری از علاقمندان ویولن قرار گرفته است. مشهورترین CD کاترین "شوپن برای ویولن" است که در این اثر سونات ویلنسل شوپن (که از معدود آثار غیر پیانو سولویی اوست) توسط بهزاد رنجبران (آهنگساز بنام ایرانی و استاد دانشگاه جولیارد) برای ویولن تنظیم شده. شایان ذکر است که بهزاد رنجبران همراه با علی رحیمیان و خاچیک بابائیان همزمان شاگرد هراچ مانوکیان پدر کاترین بوده اند.
"شوپن برای ویلن" با تنظیم بهزاد رنجبران کاترین در اجرای این اثر از ویولن gorgeous 1861 Vuillaume که متعلق به ویولنیست و آهنگساز بزرگ ویولن اوژن ایزایی (Eugene Ysaye) بوده است. یکی از مهمترین مشخصات این ساز صدای شفاف و قدرت صدا در نتهای بالای است.
Poeme Elegiaque ساخته ایزایی کاترین در کنار موسیقی به فلسفه نیز علاقمند است و آن را تغذیه کننده فعالیتهای موسیقایش میداند، او از سال 2004 شروع به فراگیری فلسفه در دانشگاه ترنتو کرده است.
ویولن از کجا آمده است
عده کثیری از تاریخ نویسان موسیقی منشا آن چیزی را که ما امروزه به نام ویولن می شناسیم از ایتالیا، در سالهای 1496 تا 1505 میدانند.
تا سالها پس از ساخت این ساز، از آن تنها برای همراهی سایر سازها استفاده میشد، چرا که موسیقیدانها به ضعف رنگ آمیزی موسیقی توسط سازهای بادی پی برده بودند و نیاز به سازی با رنگ صدای جدیدتر داشتند.
اواسط قرن 17 بود که ویولن بعنوان یک ساز solo مطرح شد، البته این ساز ابتدا فقط در محافل رسمی و اشرافی نواخته میشد اما بتدریج به پای به محافل طبقه متوسط و عادی نیز گذاشت.
روایت های دیگری نیز راجع به این ساز وجود دارد. اگر به زمانهای قدیم بازگردیم در سرزمینهای اسلامی اعراب، سازی بوده بنام Rebab که تنها یک سیم داشته (البته برخی ریشه Rebab را هند نیز می دانند). بتدریج با گذشت زمان و پیشرفت علم و موسیقی، اعراب به تعداد سیم های آن افزودند و ساز دیگری بنام Rebec بوجود آمد.
جالب هست که بدانید خیلی زود ایرانیها و ترک ها این ساز را برای خود بومی کردند و سبک ها و روشهای مخصوص به خود برای کوک کردن و نواختن آن ابداع کردند.
نواختن یکدست
گاهی می بینیم نوازندگان ویلن در ایران، با وجود سابقه زیاد در نوازندگی این ساز هنوز اشکالات ابتدایی در نوازندگی (از نت خوانی گرفته تا استیل) دارند که این موارد در کتابهای آموزشی ویلن ذکر شده ولی اکثرا" بخاطر بی دقتی این نوازندگان هنگام تمرین این کتابها و عدم آموزش صحیح از طرف هنرآموز این مشکلات با نوازنده باقی می مانند.
از این رو با نوشتن سلسله مقالاتی به مشکلات احتمالی هنرجویان ویلن هنگام زدن کتابهای آموزشی ویلن نظیر ل ویلن، شفچیک، ولفارت و همچنین بعضی از قطعات ویلن می پردازیم. مطالبی که در زیر می آید، در برگیرنده نکاتی است برای یادگیری و نواختن کتاب ویلن( Le Violon)
تمرین های فیزیکی
معمولأ هنرجویان، هنگامی که به دروس مشابه آنچه در درس شماره 144 از کتاب ل ویلن دوم می رسند، نمی توانند این درس( و پاساژهای موسیقایی نظیر آن) را بصورت یکدست و روان اجرا کنند ودر رعایت همزمان مواردی نظیر اجرای صحیح ریتم، آرشه کشی کنار خرک، وضوح صدای آرشه ، هلالی نشستن انگشتها روی گریف، اجرای صحیح نتها از لحاظ زیر و بمی( فالش نبودن)، حالت صحیح دست چپ و... با مشکل مواجه می شوند.
برای رفع این موارد بهتر است به روش زیر عمل شود:
ابتدا باید مسئله را( که همان نواختن پاساژ در تمپوی اصلی می باشد)، تبدیل به مسائل کوچکتر نموده تا روانی نسبی خالی از اشکالی بوجود آید؛
1- در ابتدا، ریتم اصلی را اجرا نمی کنیم و ارزش زمانی تمام نتها را برابرمی گیریم.
2- تمام آرشه های لگاتو یا پیوسته را شکسته و برای هر نت یک آرشه جداگانه در نظر می گیریم.
3- در هنگام نواختن با سرعت کم، به آرشه کشی کنار خرک و همچنین در کنار خرک ماندن درهریک از آرشه ها دقت می کنیم و سعی می کنیم صداگیری در تمام طول آرشه قوی و یکدست باشد.
4- دقت می کنیم که انگشتان دست چپ روی گریف حتمأ هلالی گذاشته شوند.
5- اجرای صحیح نتها را از نظر زیر و بمی ( فالش نبودن)، تمرین می کنیم.
حال باید گره های باز شده را یک به یک ببندیم یعنی نتها را در یک آرشه جا داده، ضرب پا و ریتم را رعایت کنیم. اغلب دیده می شود که هنرجو حتی با رعایت نکات بالا نمی تواند پاساژ را با تمپوی اصلی اجرا کند و توانایی روان زدن جملات بوجود نمی آید. در اینجا لزوم تمرین بصورت ذهنی مشخص می شود.
تمرین های ذهنی
1- نخست هر میزان را نت خوانی می کنیم( بدون بکار بردن ساز). به این وسیله ذهن درک بهتر و شناخت بیشتری از موسیقی مورد اجرا بدست می آورد که خود، باعث روانی در نواختن می شود.
برای این منظور، جمله گامی شکل را با تمام نتهایش یک جمله فرض می کنیم. هدف را تنها رسیدن به نت آخر می گیریم و اجرای جمله را به ناخودآگاه ذهن می سپاریم. بدین ترتیب، برای تمام نتها و نکات موجود ارزش یکسان قائل می شویم و اجرا را یکدست تر در ذهن می شنویم و در نتیجه به طور ناخودآگاه، صحیح تر می نوازیم.